سولفات آمونیوم

سولفات آمونیوم (Ammonium Sulfate) ترکیبی معدنی و غیرآلی با فرمول شیمیایی (NH₄)₂SO₄ است که از واکنش آمونیاک (NH₃) با اسید سولفوریک (H₂SO₄) به‌دست می‌آید.
این ماده یکی از پرکاربردترین کودهای شیمیایی در جهان است و به‌ویژه در کشاورزی ایران — که خاک‌ها اغلب قلیایی هستند — اهمیت زیادی دارد.

در صنعت با نام‌هایی مانند دی‌آمونیوم سولفات، سولفات دی‌آمونیوم یا نمک دی‌آمونیوم اسید سولفوریک شناخته می‌شود. این ترکیب به‌صورت کریستال‌های سفید یا گرانول پودری موجود است و در آب بسیار محلول بوده ولی در الکل و استون حل نمی‌شود.

ترکیب شیمیایی و خواص فیزیکی

• فرمول شیمیایی: (NH₄)₂SO₄

• شکل فیزیکی: جامد بلورین سفید، بدون بو

• چگالی: 1.77 گرم بر سانتی‌متر مکعب

• نقطه ذوب: 235 تا 280 درجه سانتی‌گراد

• حلالیت: بالا در آب، نامحلول در الکل و استون

سولفات آمونیوم هنگام حرارت زیاد تجزیه شده و به آمونیاک، نیتروژن، دی‌اکسید گوگرد و آب تبدیل می‌شود.

ترکیب عناصر و نقش آن‌ها

این کود شامل دو عنصر حیاتی برای رشد گیاهان است:

• نیتروژن (۲۱–۲۴٪) به فرم آمونیومی (NH₄⁺)

  • ازت محرک رشد رویشی است و در تشکیل کلروفیل، پروتئین‌ها و آنزیم‌های گیاهی نقش دارد.

  • به دلیل داشتن بار مثبت، به ذرات منفی خاک متصل می‌شود و احتمال شست‌وشوی نیتروژن کاهش می‌یابد.

• گوگرد (۲۴٪) به فرم سولفات (SO₄²⁻)

  • در تولید اسیدهای آمینه، پروتئین‌ها و روغن‌های گیاهی نقش اساسی دارد.

  • گوگرد باعث تنظیم pH خاک، افزایش جذب ریزمغذی‌ها (آهن، روی، مس و منگنز) و بهبود کیفیت محصول می‌شود.

فرایند تولید سولفات آمونیوم

سولفات آمونیوم از واکنش مستقیم آمونیاک با اسید سولفوریک تولید می‌شود. در گذشته این ترکیب از گاز زغال‌سنگ (در فرآیند تولید فولاد و گاز شهری) استخراج می‌شد، اما امروزه روش‌های صنعتی مدرن جایگزین آن شده‌اند.

ویژگی‌ها و مزایای استفاده از کود سولفات آمونیوم

کاربردهای سولفات آمونیوم

کشاورزی

• به‌عنوان کود نیتروژن‌دار و گوگردی برای خاک‌های قلیایی

• مناسب برای محصولات حساس به اوره مانند پسته، انگور، مرکبات و کلزا

• افزایش عملکرد برنج با کاهش شست‌وشوی نیتروژن

• افزایش کیفیت خاک و رشد ریشه‌ها

صنعتی

• تولید نایلون، رزین، و بردهای مدار چاپی

• استفاده در صنایع غذایی برای بهبود خمیر نان و تنظیم pH

• در تصفیه آب و فاضلاب برای گندزدایی و شفاف‌سازی

• در صنایع چرم و دباغی

• ترکیب در پودرهای آتش‌نشانی و مواد ضد شعله

• در دامداری و مرغداری برای مقابله با کوکسیدیوز

زمان و میزان مصرف کود

نکات ایمنی در مصرف

• از ماسک، عینک و دستکش ایمنی هنگام مصرف استفاده کنید.

• در محیط دارای تهویه مناسب کار کنید.

• در صورت تماس با پوست یا چشم، با آب فراوان شست‌وشو دهید.

• از نگهداری در مکان‌های مرطوب خودداری کنید.

خطرات احتمالی

اگرچه سولفات آمونیوم سمی نیست، اما:

• استنشاق گرد آن ممکن است موجب تحریک دستگاه تنفسی شود.

• تماس طولانی‌مدت با پوست می‌تواند التهاب پوستی ایجاد کند.

• استفاده بیش‌ازحد از کود، ممکن است باعث افزایش شوری خاک و کاهش حاصل‌خیزی شود.