دی اتیلن گلایکول / Diethylene Glycol - DEG
دی اتیلن گلایکول (DEG) یک الکل دوعاملی با فرمول شیمیایی C₄H₁₀O₃ است. این ماده به شکل مایع شفاف، بی‌رنگ، و کمی چسبناک بوده و به دلیل خواص عالی حلالیت و رطوبت‌گیری، در بسیاری از صنایع کاربرد دارد. DEG معمولاً به عنوان محصول جانبی تولید MEG به دست می‌آید.
مشخصات دی اتیلن گلایکول
جدول مشخصات فنی سدیم دی اتیلن گلایکول |
|
|
فرمول شیمیایی |
C₄H₁₀O₃ |
|
شکل فیزیکی |
مایع شفاف و بی‌رنگ |
|
خلوص |
99٪ به بالا |
|
نقطه جوش |
244.6 درجه سانتی‌گراد |
|
نقطه انجماد |
-10 درجه سانتی‌گراد |
|
چگالی |
1.12 گرم بر سانتی‌متر مکعب |
|
انحلال‌پذیری |
محلول در آب، الکل‌ها و بسیاری از حلال‌های آلی |
روش تولید دی اتیلن گلایکول
DEG از هیدرولیز جزئی اتیلن اکساید (Ethylene Oxide) به دست می‌آید. همچنین، به عنوان محصول جانبی فرآیند تولید MEG تولید می‌شود.
کاربرد دی اتیلن گلایکول
-
تولید رزین‌های پلی‌استر و آلکید: استفاده به عنوان ماده اولیه در تولید رنگ‌ها، پوشش‌ها و رزین‌های صنعتی.
- مایعات ضدیخ و خنک‌کننده‌ها: مشابه MEG، DEG نیز به عنوان ضدیخ و مایع خنک‌کننده استفاده می‌شود.
- صنایع آرایشی و بهداشتی: به‌عنوان مرطوب‌کننده و نرم‌کننده در محصولات آرایشی.
-
تولید جوهر و رنگ: به‌عنوان حلال و تثبیت‌کننده رنگ‌ها.
-
مواد شوینده و روان‌کننده‌ها: استفاده به‌عنوان ماده اولیه برای تولید شوینده‌های مایع و روان‌کننده‌های صنعتی.
کدهای شیمیایی و استانداردها
-
شماره CAS: 111-46-6
-
شماره UN: 3082 (ماده شیمیایی خطرناک برای حمل‌ونقل بین‌المللی، در دسته مواد مضر برای محیط زیست)
-
طبقه‌بندی GHS:
-
H302: مضر در صورت بلع (Harmful if swallowed)
-
H373: ممکن است در صورت تماس طولانی‌مدت به اندام‌ها آسیب برساند (May cause damage to organs through prolonged exposure)
-
P264: پس از کار با این ماده دست‌ها به‌خوبی شسته شوند
-
P301+P312: در صورت بلع فوراً به مرکز مسمومیت یا پزشک مراجعه شود
-
خواص شیمیایی پیشرفته دی‌اتیلن گلایکول
ویسکوزیته (Viscosity): حدود 35 mPa.s در دمای 25°C – نشان‌دهنده حالت نیمه‌چسبناک ماده است.
فشار بخار (Vapor Pressure): بسیار پایین (0.01 mmHg در دمای 20°C) → به همین دلیل در دمای محیط به‌سختی تبخیر می‌شود.
میزان تبخیر (Evaporation Rate): ناچیز؛ در مقایسه با حلال‌هایی مثل استون یا اتانول بسیار کند تبخیر می‌شود.
اشتعال‌پذیری (Flammability): DEG قابلیت اشتعال دارد اما نقطه اشتعال آن بالاست (143°C)؛ به همین دلیل نسبت به بسیاری از حلال‌های آلی ایمن‌تر است.
خطرات و ایمنی دی‌اتیلن گلایکول
سمیت DEG
دی‌اتیلن گلایکول در صورت مصرف خوراکی به‌شدت سمی است و باعث آسیب به کلیه‌ها، کبد و سیستم عصبی مرکزی می‌شود. مسمومیت با DEG در گذشته در مواردی مثل آلودگی داروها و نوشیدنی‌ها گزارش شده و حتی منجر به مرگ شده است.
مقررات ایمنی (OSHA و اتحادیه اروپا)
بر اساس OSHA (اداره ایمنی و بهداشت شغلی آمریکا): DEG به‌عنوان ماده‌ی خطرناک طبقه‌بندی شده و تماس طولانی‌مدت با بخارات یا بلعیدن آن ممنوع است.
اتحادیه اروپا نیز DEG را در دسته مواد سمی و مضر برای سلامت انسان قرار داده و استفاده آن در محصولات خوراکی یا دارویی به‌شدت محدود شده است.
کمک‌های اولیه در تماس یا استنشاق
تماس با پوست: بلافاصله با آب و صابون شسته شود.
تماس با چشم: شستشو با آب فراوان به مدت حداقل 15 دقیقه؛ مراجعه به پزشک.
استنشاق بخار: فرد به هوای تازه منتقل شود؛ در صورت بروز مشکل تنفسی به پزشک مراجعه شود.
بلعیدن: به هیچ‌وجه القای استفراغ انجام نشود؛ فوراً به مرکز درمانی یا اورژانس مراجعه شود.